Hallucinaties en wanen komen regelmatig voor bij dementie. Vooral als er sprake is van Lewy Body of Parkinson dementie kunnen mensen dingen horen, zien en ervaren die er niet zijn.

Zo kwam ik bij meneer L. om hem medicatie te geven en zijn benen te zwachtelen. Terwijl ik zijn benen aan het zwachtelen ben kijkt hij over mijn schouder en zegt voor mijn gevoel in het luchtledige ‘Hallo ben je er weer?’ Ik kijk hem verbaasd aan en vraag tegen wie hij het heeft. Hij vertelt dat er een jongetje achter me staat die naar ons kijkt. Ik krijg gelijk ‘Sixth sense’ vibes, brr, maar weet dat dit een hallucinatie is.

In dit geval was het verleidelijk geweest om te zeggen dat er helemaal niemand was en hij zich dit maar inbeeldt, maar daarmee had ik meneer voor leugenaar uitgemaakt. Voor hem is dit jongetje er wel degelijk. Dus ik vraag hem hoe het jongetje eruit ziet, wat hij komt doen en vooral wat meneer ervan vindt dat dit jongetje naar ons staat te kijken.

Nieuwe vriendje

Hij beschrijft het jongetje en zegt het wel leuk te vinden dat hij er is. ‘Mooi, gezellig dan dat hij er is.’ reageer ik. Wanneer ik weg ga vraagt meneer of ik het jongetje mee wil nemen zodat hij rustig kan slapen. Ik zeg dat ik dat doe en ga met mijn imaginaire nieuwe vriendje de deur uit.

Bang van het gegluur

In dit geval werd meneer niet bang van de hallucinaties, maar heel vaak is dat anders. Wat dan belangrijk is, is om de angst te erkennen en een oplossing aan te bieden. Zo ben ik al eens naar prullenbakken gelopen om een hartig woordje met ze te spreken omdat mevrouw bang werd van het gegluur van ze. Heb ik mensen weggejaagd uit een woonkamer door de tv uit te zetten en heb ik gezegd wacht te gaan houden om de vijand tegen te houden terwijl de bewoner ging slapen. Erkennen, meedenken, een oplossing aanbieden en daarna eventueel afleiden dus.

Het kan ook helpen om humor in te zetten. Zeker als iemand heldere momenten heeft en door heeft dat wat hij gezien heeft niet echt is. Zo vertelde een man met Parkinson mij dat hij sinds hij nieuwe medicatie had, hele groepen mensen, kabouters en andere wezens voor zijn raam op driehoog voorbij zag trekken. ‘Ideaal, dan kunt u uw televisie-abonnement wel opzeggen. Lekker spul die medicatie van u. Mocht u in geldnood komen zijn er vast mensen die daar graag voor betalen!’ Hierdoor moesten we beiden lachen, hadden we echt contact en maakten we de situatie wat minder zwaar en beladen.

Hoe je moet reageren in het geval van hallucinaties verschilt dus per situatie, maar het allerbelangrijkste is om de persoon met dementie serieus te nemen.

Hanneke van de Pol en Freya Flach verzorgen trainingen voor zorgverleners en mantelzorgers bij ‘Zeg ja bij dementie’ en schreven het gelijknamige handboek.