Zorgprofessionals zoals verzorgenden hebben het druk, en kunnen daardoor gehaast zijn bij de adl. Doodzonde, vindt Azmi Alubeid, want het gaat ten koste van de autonomie van de cliënt en het werkplezier van de verzorgende. Als vitaliteitscoach bij HHW zorg ondersteunt hij verzorgenden met het reageren op bepaald gedrag van bewoners, en helpt hij de bewoners met problemen zoals chronische pijn, een negatief zelfbeeld en vermoeidheid. Op het congres Kleinschalig Zorgen geeft hij verzorgenden een workshop hoe ze dagelijks waardevolle contactmomenten met bewoners kunnen hebben, én hoe je de cliënt helpt bij een actievere leefstijl.

De belangrijkste aspecten zijn volgens Alubeid het goed kennen van je cliënt, luisteren en vertragen. ‘Ook al zijn we druk, we móeten het proces vertragen om echt in contact te komen met de bewoner’, vertelt hij, ‘elk gesprek en elke zorghandeling die je uitvoert heeft een doel: dat je cliënt een zinvol leven ervaart. Dus als je iemand wast, doe je dat niet alleen maar met als doel dat iemand een schoon lichaam heeft. Maar ook dat hij ervaart dat hij hier nog iets over te zeggen heeft. Dus niet: ik neem dit onderdeel van uw leven nu over. Maar: u bepaalt en ik ondersteun.’ Hij geeft een voorbeeld van een bewoner die graag het heft in handen had. In samenspraak met deze meneer werd een lijstje handelingen die bij de wasbeurt hoorden op papier gezet, die meneer voorlas voor ze gebeurden. Alubeid: ‘Dus hij las voor: “Eerst doen we mijn kleren uit”, en dan kleedden de verzorgenden hem uit. Dan kun je als verzorgende denken: ja hállo, ik weet toch wat ik moet doen? Natuurlijk weet je dat, maar daar gaat het hierbij niet om. Het gaat erom dat meneer zich prettig voelt. Dat is het gezamenlijke doel. Waarom zou je daarin niet willen meeveren? Wat maakt het dan uit dat iemand je opdrachten geeft?’

De cliënt meer autonomie te geven tijdens de zorgmomenten kan op verschillende manieren, legt Alubeid uit. ‘Maak oogcontact, vraag hem wat hij nodig heeft: “Wat zullen we vandaag gaan doen?” Verdeel de taken: wat doe jij? En wat wil de bewoner doen? Stap uit het automatisme en blijf met elkaar in gesprek. En stel vragen: misschien vindt je bewoner het fijn als je ’s ochtends na het wekken meteen een raam openzet? Of om muziek te horen tijdens de wasbeurt? Als je deze vraag nooit stelt, zul je nooit muziek horen tijdens de ochtendzorg.’

Boze baas

Verzorgenden zien het eerder genoemde vertragen vaak als een obstakel, en dat begrijpt Alubeid: ‘Want we hebben het altijd druk. Het ís ook druk. Maar is het echt zo’n ramp als je iets langer met een cliënt bezig bent? Gaan er dan andere bewoners dood? Wordt je baas boos? Zouden je collega’s beledigd zijn? Ik denk het niet.’ Volgens Alubeid is de winst van het vertragen enorm: een tevreden cliënt, een zorgmoment dat soepeler verloopt en meer werkplezier voor de verzorgende. ‘Het is op zich heel logisch en verzorgenden hebben die kennis en kunde ook allemaal in huis. Maar het wordt alleen niet altijd in de praktijk gebracht.’

Stilstaan

Door letterlijk even stil te staan, kun je als verzorgende ook meer hebben, stelt Alubeid: ‘Als je een cliënt moet verzorgen, die veel weerstand biedt, doe dan voordat je naar binnen gaat tien seconden ademhalingsoefeningen. Adem in, adem uit, zeg tegen jezelf: ik heb niets tegen deze bewoner, de bewoner heeft niets tegen mij. Het is een beschadiging in de hersenen, en ik kan hier goed mee omgaan door een juiste bejegening. Ik hoor van verzorgenden dat dit echt helpt.’

Een juiste bejegening is volgens Alubeid ook belangrijk als het gaat om cliënten stimuleren om aan een beweegactiviteit mee te doen. ‘Meteen accepteren dat een cliënt “nee” zegt als je voorstelt om aan de activiteit mee te doen, is een grote valkuil. “Hij vindt het niet leuk”, wordt dan gezegd. Maar de meeste mensen vinden bewegen niet leuk. Betekent dit automatisch dat we het dan niet moeten doen, omdat je in het verpleeghuis alleen aan leuke activiteiten hoeft mee te doen?’ Volgens vitaliteitscoach Alubeid zijn er verschillende manieren om een bewoner toch te kunnen overtuigen van het meedoen aan een activiteit: ‘Bijvoorbeeld door in te spelen op andere behoeftes van de cliënt: misschien komt zijn kleindochter over een paar dagen op bezoek en vindt hij het leuk om haar op schoot te nemen. Dan is het belangrijk dat hij hier wel een beetje fit voor is. Als je dit kunt toelichten, kan de bewoner meer uit zichzelf gemotiveerd raken om mee te doen met bewegen: fit blijven voor zijn kleindochter.’

Een andere tip die Alubeid verzorgenden wel eens geeft, is om géén weerstand te bieden als de cliënt negatief praat: ‘Als iemand klaagt, hebben we de neiging om de andere kant te benadrukken. Maar daarmee creëer je geen verbinding, maar afstand’, legt hij uit, ‘wanneer je méé gaat klagen, voelt de cliënt zich waarschijnlijk door je begrepen: jullie zitten in hetzelfde schuitje. En dat creëert een gevoel van verbinding en vertrouwen. Van daaruit lukt het je waarschijnlijk ook beter om een bewoner te motiveren om bijvoorbeeld deel te nemen aan een activiteit.’

Leren loslaten

Ook kan het helpen om eens mee te kijken met collega’s die bepaalde dingen wél voor elkaar krijgen bij cliënten. ‘Wellicht hebben zij een andere aanvliegroute die wel werkt, daarin kun je van elkaar leren’, licht Alubeid toe. Maar de vitaliteitscoach benadrukt ook dat je soms gewoonweg moet accepteren als je geen klik met een bepaalde cliënt hebt: ‘In het dagelijks leven ben je ook niet met iedereen een match, het is de kunst om dit niet al te persoonlijk te nemen. Dat is heel lastig, maar als het lukt om meer los te laten, helpt dat enorm.’