Ik was bij een cliënt en las de krant voor. Sylvie Meis ging weer scheiden. De cliënt vroeg: ‘Ben jij getrouwd? Hoe heet je man?’ Ik vertel dat ik getrouwd ben met een vrouw. ‘Huh, kun je trouwen met een vrouw? Dat wist ik niet.’ Ik leg uit dat dat tegenwoordig gelukkig kan. Even later: ‘Ben je getrouwd?’ ‘Ja, met Freya.’ Ze kijkt me verbaasd aan: ‘Huh, kun je trouwen met een vrouw?’ Ik zeg dat dat inderdaad kan. ‘Ik ben geloof ik nog nooit verliefd geweest op een vrouw.’ En ze vertelt over de verkering met haar man.

Twee minuten later: ‘Ben jij getrouwd?’ Weer bevestig ik dat. ‘Met wie?’ Ik steek mijn reactie nu anders in. ‘Tegenwoordig kun je als meisje ook een jongen worden of andersom.’ Ze denkt even na en concludeert dat ze blij is een vrouw te zijn, al had ze wel graag als jongetje willen kunnen plassen.

Zo kwam ik drie keer uit de kast in tien minuten en elke week volgde hetzelfde ritueel. Zodra ze me zag associeerde ze me met trouwen. Ik was daarvoor duidelijk een trigger. Door elke keer te doen of ik het voor het eerst hoorde en mijn reactie soms net iets ander in te vliegen kreeg ik geweldige reacties en verhalen van haar te horen.

Mensen met dementie kunnen soms eindeloos dingen herhalen. Voor de veertiende keer in een kwartier wordt dezelfde vraag gesteld. En hoe goed je ook weet dat iemand met dementie het zich écht niet herinnert, het blijft lastig. Vermoeiend en om gek van te worden soms. Maar achter herhalend gedrag zit vaak meer dan ‘gewoon dementie’.

Gedrag is communicatie

Iemand stelt niet voor niets steeds dezelfde vraag, doet steeds dezelfde handeling of vertelt keer op keer hetzelfde verhaal. Misschien is het angst, verveling, een manier om contact te maken of om controle te houden in een wereld die steeds onvoorspelbaarder wordt. Daarom is het zo belangrijk om een stap verder te denken: wat probeert iemand me eigenlijk te vertellen? Je moet als een dementie-detective op zoek naar waar gedrag vandaan komt.

Tips:

• • Reageer alsof je het voor het eerst hoort – ja, ook al is het de tiende keer.
  • Corrigeer niet. Uitleggen dat iemand dit net ook al heeft gezegd heeft geen nut. Kies voor connectie in plaats van correctie!
  • Bied een activiteit aan die rust geeft: wandelen, dingen sorteren, iets tastbaars doen.
  • Zet de zintuigen aan het werk: voelen, ruiken, luisteren. Soms is de herhalende handeling een manier om zichzelf van prikkels te voorzien.
  • Zoek de trigger: een foto, een voorwerp, iets kleins wat het gedrag telkens aanwakkert. Soms zijn er onbewust dingen die iemand steeds hetzelfde laat doen of zeggen.

En misschien wel de belangrijkste: zorg ook goed voor jezelf.

Want dit kan veel van je vragen. En alleen als jij stevig staat, kun je die ander blijven zien, voelen en begrijpen. Dus probeer af en toe afstand te nemen en stoom af te blazen.

Hanneke van de Pol en Freya Flach verzorgen trainingen voor zorgverleners en mantelzorgers bij ‘Zeg ja bij dementie’ en schreven het gelijknamige handboek. Binnenkort verschijnt hun nieuwe boek: Survivalgids bij dementie