Mevrouw Buis, 91 jaar, woont sinds een half jaar in een verpleeghuis. Ze kan nog maar heel weinig zelf, en dat zit haar dwars. Met verzorgende Riëtte kan ze daar goed over praten tijdens de dagelijkse zorgmomenten.

Zingevingsvragen

Riëtte doet mee aan een onderzoek naar kwaliteit van zorg, ‘Betekenisvol Leven’. Hoe kun je als verzorgende zingevingsvragen bij bewoners signaleren en bespreken? Een bewoner die pijn heeft, of jeuk, of dorst, zal dat meestal wel kunnen zeggen of aangeven. Maar hoe uit je een zingevingsvraag? Die zit bijna altijd verstopt in iets anders. Dat leerde Riëtte in de training bij het onderzoek.

Zingeving klinkt nogal vaag, een beetje zweverig misschien ook. Maar het is heel concreet. Het begint al bij de zin die je nodig hebt om weer aan een nieuwe dag te beginnen. Als zorgverlener beteken je veel door je zorg goed af te stemmen op wat voor deze bewoner belangrijk is. Dat ontdek je, stap voor stap, door echte aandacht. Zo heeft Riëtte mevrouw Buis steeds beter leren kennen, en daar vertelt ze over.

Zelf strijken

‘Ondanks haar lichamelijke beperkingen wil ze zo lang mogelijk zelf blijven doen wat ze nog kan. Ze kan bijna niet lopen, ze hangt over haar rollator. Toch loopt ze elke dag om te oefenen en vast te houden wat ze nog wél kan. Samen maken we daar grapjes over. Dan zeg ik bijvoorbeeld: “Uw lichaam is al 91, maar uw geest is nog een stuk jonger.” Daar moeten we dan allebei om lachen. Op een dag zei mevrouw Buis: “Weet je, Riëtte, wat zou ik graag zelf het wasje willen strijken dat mijn vriendin voor me doet.” Dat heb ik toen op de afdeling overlegd. Nu heeft ze een strijkplankje op haar kamer. Met de afspraak: zo lang als dat goed gaat, en de veiligheid gewaarborgd is. Dus wij geven ook wel de grenzen aan.

We hebben haar de laatste tijd echt op zien bloeien. Dat komt zeker ook doordat ze die paar dingen zelf kan doen die ze zo graag wil. Sommige van mijn collega’s vinden ‘t eigenlijk maar lastig. Haar kamer is al zo klein en dan staat daar ook nog zo’n strijkplank. Tegen haar zeggen ze dan: “Dat hoeft u toch niet zelf te doen.” Maar ja, ze moet al zo veel accepteren wat ze niet kan. Terwijl ze dit ze zo graag doet, en ook kan.

Ik bewonder haar om haar instelling, haar manier van leven, en om wat ze allemaal nog wil. Ze vertelt me ook steeds meer over zichzelf. En soms zijn we samen stil. Ik leer haar als persoon ook steeds beter kennen, en begrijpen wat voor haar belangrijk is in haar laatste levensfase.

Op een dag zei ze ineens: “Waarom ik ben zoals ik nu ben, dat heeft, denk ik, te maken met vroeger. Hoe mijn ouders mij uit bezorgdheid héél beschermd hebben opgevoed.” Dan probeer ik goed door te vragen. Ze was een kwetsbaar kind met astma. Ze mocht maar weinig, en kreeg steeds te horen: “Nee, dit kan niet, en dat mag niet.” Ze werd dus in heel veel ingeperkt en tegengehouden. En nu kan ze over zichzelf zeggen: daarom wil ik nu nog zoveel mogelijk zélf doen.’

Riëtte ontdekte hoe voor mevrouw Buis zingeving verstopt zat onder zo iets concreets en tastbaars als een strijkplank.

Leven toch niet kwijt

Eén van de onderzoekers vroeg later aan mevrouw Buis wat de zorg van Riëtte voor haar betekent. Mevrouw Buis: ‘Hoe zij mij heeft opgevangen toen ik hier werd binnengebracht. Toen ik begon te beseffen: hier is geen ontkomen aan, er is geen weg terug naar huis. Ik was zó boos en verdrietig!’

Onderzoeker: ‘En toen leerde u Riëtte kennen?’

Mevrouw Buis: ‘Ja. Dat heeft veel voor mij betekend.’

Onderzoeker: ‘Kunt u ook iets over zeggen over hoe ze u heeft geholpen?’

Mevrouw Buis: ‘Door naar me te luisteren. Want ik was helemaal overstuur toen ik besefte: ik kan hier niet meer weg, ik ben m’n leven kwijt. Maar nu heb ik weer een beetje leven terug.’

Over het onderzoek: Zorgorganisaties vinden zingeving belangrijk, maar zorgverleners vinden het vaak moeilijk om zingevingsvragen van bewoners op te halen en hiermee aan de slag te gaan. In het onderzoek worden verzorgenden getraind en gecoacht bij gesprekken met bewoners. De resultaten van het onderzoek worden in maart 2024 verwacht. Daarnaast wordt een praktische handreiking voor verzorgenden gepubliceerd.