Met wie was jij voor het laatst in de slaapkamer of stond je onder de douche? Grote kans dat het met iemand was met wie je een relatie hebt of waar je intiem mee bent of was.

Haperend brein

Voor mensen met dementie is het ook vaak zo dat ze hun hele volwassen leven vooral met een partner in dit soort situaties waren, waarin aanraking heel vanzelfsprekend was. Wanneer het brein hapert door dementie kan het zijn dat ze in die situaties de context niet goed meer door hebben. Ze reageren vaak vanuit impuls en de ruimte associëren ze met intimiteit. Het kan dan zomaar zijn dat ze iets doen wat onze grens overgaat. Onze eerste reactie is vaak boos worden, verontwaardigd reageren, afwijzen of weglopen. Er zijn ook veel zorgmedewerkers die bevriezen op dat moment en niet goed weten hoe te reageren.

De persoon met dementie wordt daarna gezien als viespeuk, oversekst en ongeremd. Terwijl het de dementie is die dit gedrag veroorzaakt. Bovendien heeft iedereen behoefte aan intimiteit en genegenheid. Dat houdt niet op wanneer iemand dementie krijgt. In plaats van boos en afwijzend te reageren als iemand je ongewenst aanraakt of ongepaste dingen zegt, kun je ook op een respectvolle manier reageren op het gedrag dat niet toegestaan kan worden.

• Doe een stap naar achteren of pak de handen vast van de persoon met dementie en leid die van je af.
• Maan iemand te stoppen door duidelijk en rustig iets te zeggen als ‘Ho Peter, dit is niet wat wij samen doen.’ (Duidelijk is iets anders dan boos of verwijtend)
• Leg uit wie je bent: ‘Ik ben Bianca van de zorg, wij hebben niet zo’n relatie met elkaar.’
• Vertel wat je komt doen: ‘Ik help je alleen even met douchen, zodat je daarna kunt gaan ontbijten.’
• Check of jouw persoon met dementie je begrepen heeft.
• Ga verder met waar je mee bezig was.
• Ga eventueel het gesprek aan over de behoefte aan intimiteit, neem dit serieus.
• Blijft degene dan nog doorgaan met ongewenst gedrag, neem dan afstand. Verlaat de ruimte en zeg dat je later terugkomt.

Soms werkt het inzetten van humor ook goed om de persoon af te leiden en de spanning uit de lucht te halen. Samen lachen zorgt voor een andere vorm van intimiteit. Uiteraard is dit soms makkelijker gezegd dan gedaan. Voor sommige mensen roepen ongewenste intimiteiten zulke heftige reacties op dat goed reageren lastig is. En dat is ook oké, wees daarin niet te streng voor jezelf. In dat geval, verlaat de ruimte en vraag of een collega het overneemt (wanneer dit mogelijk is). Praat erover met anderen en blijf er niet mee rondlopen.  Wanneer je merkt dat iemand steeds seksueel grensoverschrijdend gedrag vertoont kijk dan of de behoefte aan intimiteit op een andere manier ingevuld kan worden. Ga in gesprek met collega’s en mantelzorgers.

Hanneke van de Pol en Freya Flach verzorgen trainingen voor zorgverleners en mantelzorgers bij ‘Zeg ja bij dementie’ en schreven het gelijknamige handboek.