Hoe herken je huidhonger?

‘Door een zogenaamde ‘roze bril’ op te zetten. Als je wéét dat cliënten mogelijk behoefte hebben aan lichamelijk contact, kun je dit veel beter observeren. Door die roze bril ga je anders kijken en cliënten observeren.’

Waar let je dan op?

‘Zit een cliënt te frunniken aan zichzelf, of zichzelf te aaien? Wat gebeurt er als je een robotkat op schoot zet? Of als je vlak naast de cliënt gaat zitten? Legt hij zijn hoofd op je schouder, pakt hij je hand, of gaat hij een stukje van je af zitten? Als je alert bent op non-verbale communicatie en hier echt even bij stilstaat, zie je een hoop.’

Kan seksueel grensoverschrijdend gedrag ook een signaal van huidhonger zijn?

‘Zeker. En het is de uitdaging om hier als verzorgende doorheen te kijken, want onaangepast gedrag is niet altijd seksueel gerelateerd. Het kan ook een roep om aandacht zijn, of huidhonger. Het is belangrijk dat je dit gedrag begrenst, maar vervolgens onderzoekt welke behoefte hierachter zit.’

Zijn er nog andere kenmerken van huidhonger?

‘Je kunt ook kijken wat het effect is als je zelf de cliënt aanraakt. Het is wel belangrijk dat je jezelf hier comfortabel bij voelt. Handen zijn bijvoorbeeld superfijn: je maakt contact, zonder dat het direct heel dichtbij komt. Sommige mannen hebben bijvoorbeeld helemaal geen behoefte aan een knuffel, zijn wat gereserveerder. Maar vinden het wel fijn als iemand hen even de hand drukt.’

Het is dus ook een kwestie van uitproberen?

‘Zeker. Zo was er een verzorgende die op een pg-afdeling werkt, en ze merkte dat ze veel heen en weer liep, waar bewoners onrustig van werden. Vervolgens is ze tussen twee bewoners in gaan zitten, pakte ze van elk de hand, en hebben ze zo een paar minuten in stilte met zijn drietjes bij elkaar gezeten. De verzorgende voelde zich rustiger worden, maar de bewoners óók. Door dat moment waarop even echt contact te maken, was iedereen erna tevreden en blij. Je moet hiervoor wel durf hebben.’

En ruimte op de werkvloer?

‘Zeker, want verzorgenden hebben algauw het idee dat je zit te ‘niksen’ als je vijf minuten rustig naast een bewoner zit. Of dat je collega’s hier iets van zullen denken. Daarom is het belangrijk dat je dit bespreekbaar maakt in het team. Praat erover met elkaar dat je oog wilt hebben voor eventuele huidhonger van cliënten.’

Hoe doe je dit?

‘Je kunt bijvoorbeeld zeggen: ik heb gelezen dat lichamelijk contact effect kan hebben. Zullen we afspreken dat ik elke twee uur vijf minuten rustig naast een bewoner ga zitten en observeer of dit effect heeft. Zo niet, dan stop je ermee. Alhoewel het ook per verzorgende kan verschillen hoe een bewoner op aanraking reageert. Bij uitproberen kun je de PDCA-methode toepassen: plan, do, check, act. Dus je bedenkt een plan, onderneemt actie, checkt of het effect heeft, en je past eventueel de interventie aan, als dit nodig is. Overigens hoeft het helemaal geen extra tijd te kosten om aan de behoefte aan lichamelijk contact te bevredigen.’

Nee?

‘Nee. De wasbeurt is bijvoorbeeld een mooie manier om aandachtig te zijn in het lichamelijk contact. Je kunt functioneel een doekje over iemands gezicht halen. Maar je kunt ook rustig, met toewijding de washand over iemands gezicht, armen en benen laten gaan. Dat geeft direct een heel ander effect, en de cliënt kan zich ontzettend gekoesterd voelen in dat moment.’

Wat is nog meer belangrijk om te weten?

‘Natuurlijk kun je ook aan de cliënt zelf vragen: houdt u van knuffelen? Als de cliënt hier lastig antwoord op kan geven, bijvoorbeeld door dementie, kun je naasten erbij betrekken. Vraag hen of moeder een knuffelkont is. En wat ze voorheen altijd met haar partner deed: kriebelde de partner altijd door haar haar? Legde ze vroeger graag haar voeten in de schoot van haar partner? Gaven ze elkaar een knuffel voor het slapengaan?’

Naasten kunnen ook voorzien in de behoefte aan huidcontact?

‘Zeker. Je kunt zeggen: “Goh, ik zie dat vader of moeder hier behoefte aan heeft. Is het een idee als jullie tijdens het bezoek knus gearmd naast elkaar gaan zitten? De handen vasthouden, of elkaar een dikke knuffel geven?” Zo kun je wat dingen uitproberen. Het moet natuurlijk wel passen bij de cliënt en de naasten. Maar iemand kan ook door dementie veranderen. Zo kunnen mensen die voorheen heel afstandelijk waren, opeens veel behoefte aan knuffelen hebben, en andersom. Blijf dus ook met een open blik naar iemand kijken.’

Verlaag je de drempel niet tot grensoverschrijdend gedrag, als je als verzorgende de cliënt gaat aanraken?

‘Verzorgenden zijn hier wel eens bang voor, ja. Dat is ook wel begrijpelijk, want je wilt natuurlijk niet de kat op het spek binden. Behoud altijd je professionele houding, en dan zal het echt meestal goed gaan. Vertrouw op je eigen gevoel hierin. Alleen een gesprek voeren kan al zo helpend zijn, en een enorme opluchting. Bijvoorbeeld: een oudere bedlegerige man gaf aan dat hij nog wel een keer lichamelijk intiem zou willen zijn met een iemand. Maar eigenlijk was het gesprek dat hij voerde met de verzorgende hierover genoeg, en was er verder geen actie, of het inschakelen van een seksverzorgende nodig.’

Meer over intimiteit en seksualiteit in de zorg >>