Onlangs maakte premier Sophie Wilmès dat het bezoekverbod in Vlaamse zorginstellingen versoepeld wordt: er is per cliënt één bezoeker toegestaan, als deze de afgelopen twee weken geen symptomen van COVID-19 vertoonde. Deze versoepeling kreeg veel  kritiek, waarop zij reageerde in een radio-uitzending: ‘Ik begrijp dat er bezorgdheid is in de sector. Dat is normaal. Het gaat dan ook over een mogelijkheid. Het is zeker geen verplichting. Eenzaamheid is moeilijk. We spreken hier over oudere mensen. Die hebben al weken geen familie meer gezien. Het was in het begin zinvol om de deuren te sluiten om het virus buiten te houden. Maar nu is dat anders en we weten dat het een lang verhaal zal zijn.’

Destastreuze psychologische gevolgen

In De Volkskrant meldt Groot-Brittannie correspondent Patrick van IJzendoorn dat ook de minister van Volksgezondheid Matt Hancock het bezoekverbod versoepeld heeft. Directe naasten mogen langskomen, mits ze beschermende middelen dragen, zoals mondmaskers en handschoenen. Ook in Frankrijk vragen steeds meer zorgmedewerkers, artsen en psychologen zich af of het bezoekverbod niet erger is dan de kwaal. Volgens hen zijn de desastreuze psychologische gevolgen enorm.

Ook in Nederland klinkt steeds vaker een ander geluid. ‘Tot nu toe is er weinig ruimte voor ethische afwegingen’, zegt Anne-Mei The, hoogleraar langdurige zorg en dementie in een interview met Zorgvisie, ‘de focus ligt helemaal op hygiëne en veiligheid. Dat is voor een paar weken te doen. Maar nu duidelijk wordt dat de maatregelen nog maanden kunnen duren moeten we ons afvragen of we maximaal moeten blijven inzetten  op het verlengen van het leven bij kwetsbare mensen in de laatste fase van hun leven.’

Bezoekverbod onhoudbaar

Heiligt het doel nog wel het middel, vraagt The zich af? ‘In verpleeghuizen wonen hele oude kwetsbare mensen in hun laatste levensfase zijn. Ze hebben vaak meerdere aandoeningen en zijn dus extra kwetsbaar. Vanuit een humaan standpunt gaan ze meestal niet meer naar de intensive care. Het is goed om te beseffen dat we allemaal risico’s nemen in het leven. Bij leven horen risico’s. Zo’n bezoekverbod lukt misschien een paar weken, maar is op den duur onhoudbaar. Kun je dat mensen wel aandoen die nog maar een paar maanden hebben te leven? Juist het menselijke contact, de nabijheid van familie, is essentieel. Als alles verdwijnt wat het leven de moeite waard maakt, raken mensen eenzaam en gestrest. De mentale verschraling kan ook dodelijk zijn. We moeten zullen moeten zoeken naar de balans tussen menselijkheid en veiligheid.’

Archipel lijkt de eerste zorgorganisatie te zijn die de grenzen opzoekt van het bezoekverbod, meldt het Eindhovens Dagblad. De instelling besloot dat naasten weer mogen waken bij hun stervende geliefde. Een woordvoerster noemt ‘medemenselijkheid’ als reden.  Voorheen mocht maximaal één bezoeker per keer komen, voor maximaal twee uur. Ze moesten ook beschermende middelen dragen. Nu zijn deze maatregelen opgeheven bij stervende bewoners, en mogen er twee bezoekers per keer komen.

Euthanasie vader

Zorginstellingen gaan duidelijk verschillend om met het bezoekverbod als het gaat om de terminale fase. Zo meldde Omroep Brabant dat kinderen van een 84-jarige kankerpatiënt in verzorgingshuis Annenborch in Rosmalen amper bij hun stervende vader mochten zijn. De bestuurder deelde de kinderen mede dat er één kind 24 uur voor de euthanasie bij hun vader naar binnen mag. Vijftien minuten voor zijn geplande overlijden mochten er nog twee kinderen bij komen. Na het overlijden van vader Hermans moeten de kinderen het appartement direct verlaten en hun moeder bij haar man achterlaten.